Wielkanoc to jedno z najważniejszych świąt chrześcijańskich, obchodzone zarówno w Polsce, jak i w Holandii. Jednak charakter, forma i intensywność celebracji różnią się znacznie w obu krajach. Z perspektywy Polaka mieszkającego w Holandii, te różnice są nie tylko zauważalne, ale często zaskakujące – zwłaszcza jeśli wcześniej święta te kojarzyły się przede wszystkim z religijnymi obrzędami, postem i rodzinną duchowością. W niniejszym artykule przyjrzymy się najważniejszym podobieństwom i różnicom w obchodach Wielkanocy w Polsce i Holandii, skupiając się na symbolice, kulinariach, obrzędach religijnych oraz społecznym wymiarze świętowania.
Religijny wymiar świąt – intensywność i obecność w przestrzeni publicznej
W Polsce Wielkanoc ma głęboko religijny charakter. Poprzedzają ją czterdziestodniowy Wielki Post, Triduum Paschalne, rekolekcje, a kulminacją jest uroczysta msza rezurekcyjna w Wielką Niedzielę. W przestrzeni publicznej (np. media, szkoły, sklepy) obecne są symbole religijne – krzyże, baranki, odniesienia do Zmartwychwstania.
W Holandii święta Wielkanocne są znacznie bardziej świeckie. Choć kraj ma chrześcijańskie korzenie, dominującym nurtem są dziś indywidualne, często zlaicyzowane formy duchowości. W praktyce oznacza to, że znaczna część społeczeństwa traktuje Wielkanoc jako czas odpoczynku, bez udziału w liturgii czy religijnych przygotowaniach. Msze odbywają się, ale uczestniczy w nich stosunkowo niewielki odsetek mieszkańców. Symbolem dominującym w przestrzeni publicznej są kolorowe pisanki, zajączki i kwiaty – znaki wiosny, a nie religii.
Święcenie pokarmów i koszyczek wielkanocny – symbol obecny tylko w Polsce
Jednym z najbardziej charakterystycznych elementów polskiej Wielkanocy jest święcenie pokarmów w Wielką Sobotę. Koszyczek, starannie przygotowany z białym obrusem i symboliczną zawartością – jajkiem, chlebem, solą, chrzanem, barankiem cukrowym i kiełbasą – niesiony jest do kościoła, gdzie wierni tłumnie uczestniczą w obrzędzie błogosławieństwa.
W Holandii ta tradycja nie istnieje. Nie praktykuje się święcenia pokarmów, a sam koszyczek – jeśli w ogóle się pojawia – ma wyłącznie dekoracyjny charakter. W niektórych rejonach z dużą liczbą Polaków funkcjonują polskie parafie, które kontynuują ten zwyczaj, ale jest to wyjątek, nie norma.
Wielkanocne śniadanie w Polsce i Holandii
W obu krajach centralnym punktem dnia jest rodzinne śniadanie wielkanocne, jednak różni się ono znacząco pod względem treści i stylu.
W Polsce jest to bardzo uroczysty posiłek, rozpoczynany od dzielenia się jajkiem, często z modlitwą lub życzeniami. Na stole goszczą żurek, biała kiełbasa, chrzan, sałatki, pasztety, mazurki, serniki i babki. Wszystko na bazie produktów, które wcześniej znajdowały się w poświęconym koszyku. Ma to charakter zarówno rodzinny, jak i duchowy.
W Holandii śniadanie wielkanocne ma bardziej formę brunchu – lekki, długi posiłek złożony z pieczywa, rogalików, dżemów, serów, gotowanych jajek, sałatek i słodkiego paasstol z marcepanem. Rzadko pojawiają się tu dania gorące. Atmosfera jest rodzinna, ale pozbawiona formalizmu – dominują swoboda, luz i dekoracje wiosenne.
Tradycje rodzinne i społeczne w Holandii
Jednym z najciekawszych zwyczajów holenderskich, zupełnie obcych polskiej tradycji, jest poszukiwanie jajek wielkanocnych (paaseieren zoeken). To popularna aktywność zwłaszcza wśród dzieci – rodzice lub dziadkowie ukrywają w ogrodzie czekoladowe jajka, które maluchy próbują odnaleźć. Czasem odbywa się to również w szkołach, przedszkolach czy nawet parkach miejskich. Tradycja ta ma charakter zabawowy i rodzinny, bez odniesień religijnych, ale bardzo silnie zakorzeniony w świadomości społecznej.
W Polsce natomiast ważną rolę pełnią elementy liturgiczne: procesje rezurekcyjne, święcenie ognia, woda święcona, czuwania przy Grobie Pańskim, dźwięk dzwonów i radość Zmartwychwstania. Rytuały te są głęboko symboliczne i pełnią funkcję wspólnototwórczą.
Lany poniedziałek w Polsce i w Holandii
W Polsce lany poniedziałek, czyli drugi dzień Wielkanocy, to dzień pełen zabawy i tradycji – polewanie się wodą to nieodłączny element świątecznego poniedziałku. Zwyczaj ten ma swoje korzenie w dawnych obrzędach związanych z oczyszczaniem i symboliką wody jako źródła życia. Dzieci, młodzież, a czasem i dorośli oblewają się wodą na ulicach, w domach, a nawet z wiader! To czas radości i śmiechu.
W Holandii natomiast również obchodzi się drugi dzień Wielkanocy, znany tam jako Tweede Paasdag, jednak nie towarzyszy mu żadna tradycja związana z polewaniem wodą. Holendrzy spędzają ten dzień raczej spokojnie – na spotkaniach z rodziną, spacerach lub zakupach, ponieważ wiele sklepów organizuje specjalne otwarcia i promocje.
Choć obie kultury świętują ten dzień, to robią to w zupełnie inny sposób – w Polsce mokro i z humorem, w Holandii spokojnie i bez wody.
Dni wolne i organizacja czasu świątecznego
W obu krajach Niedziela i Poniedziałek Wielkanocny są dniami wolnymi od pracy. W Polsce oznacza to całkowite zamknięcie urzędów, instytucji i większości sklepów, natomiast w Holandii – szczególnie w Tweede Paasdag – wiele centrów handlowych, sklepów meblowych i ogrodniczych pozostaje otwartych. Drugi dzień świąt jest tu traktowany bardziej jako dzień rekreacyjny: Holendrzy chętnie wybierają się na wycieczki rowerowe, odwiedzają muzea, spędzają czas na świeżym powietrzu.
Warto dodać, że w Holandii Wielki Piątek nie jest ustawowo wolny od pracy, choć niektóre firmy i szkoły wprowadzają wolne z własnej inicjatywy. W Polsce, choć formalnie nie jest to dzień ustawowo wolny, w praktyce wiele instytucji skraca godziny pracy, a szkoły najczęściej są zamknięte.
Wielkanoc w Polsce, czy Holandii
Wielkanoc w Polsce i Holandii to święto obchodzone w tych samych dniach, ale na bardzo różne sposoby. W Polsce dominuje wymiar religijny i rytualny, w którym Wielkanoc to czas duchowego odrodzenia, wspólnoty, liturgii i głęboko zakorzenionych tradycji.
W Holandii święta mają charakter bardziej świecki i rodzinny, z naciskiem na symbolikę wiosenną, relaks i wspólne spędzanie czasu. Obchody są mniej formalne, mniej skoncentrowane wokół Kościoła, ale równie ważne pod względem społecznym.
Z perspektywy Polaka mieszkającego w Niderlandach Wielkanoc w Holandii może początkowo wydawać się „niepełna”, pozbawiona dobrze znanych rytuałów. Z czasem jednak można dostrzec w niej inne wartości – otwartość, lekkość, radość z bycia razem, którą Holendrzy celebrują z równą starannością, choć innymi środkami. To święto, które przypomina, że duch wspólnoty nie zawsze musi być oparty na tych samych symbolach, by był równie ważny.