System edukacji w Holandii jest jasno ustrukturyzowany i oferuje różnorodne ścieżki edukacyjne dostosowane do indywidualnych potrzeb uczniów.
Żłobki i przedszkola w Holandii (0-4 lata)
W Holandii opieka żłobkowa (Kinderopvang) obejmuje dzieci od 0 do około 4 lat. Żłobki są odpłatne, a koszt zależy od lokalizacji, rodzaju placówki i dochodów rodziców. Rodzice mogą otrzymać dofinansowanie z rządu (kinderopvangtoeslag), co czyni koszty bardziej przystępnymi. Nie ma centralnej rekrutacji – rodzice zapisują dzieci bezpośrednio w wybranej placówce, zazwyczaj z odpowiednim wyprzedzeniem ze względu na dużą liczbę chętnych. Żłobki i przedszkola zazwyczaj działają przez cały rok, z wyjątkiem świąt państwowych.
Przedszkola publiczne w Holandii (peuterspeelzaal) przeznaczone są dla dzieci w wieku 2-4 lata i pełnią funkcję edukacyjno-opiekuńczą, przygotowując dzieci do szkoły podstawowej.
Szkoła podstawowa w Holandii (Basisonderwijs, 4-12 lat)
W wieku 4 lat dzieci w Holandii rozpoczynają obowiązkową naukę w szkole podstawowej, która trwa do 12 roku życia. Nauka w szkołach publicznych jest bezpłatna. Proces rekrutacji jest prosty – dziecko jest zgłaszane przez rodziców bezpośrednio w szkole. Nie obowiązuje egzamin wstępny, a wybór szkoły opiera się głównie na lokalizacji i preferencjach rodziców. Szkoła podstawowa w Holandii kończy się ogólnokrajowym testem końcowym (Cito-toets). Wysokie wyniki umożliwiają uczniom podjęcie nauki w szkołach typu VWO (przygotowujących do studiów uniwersyteckich), średnie wyniki kierują uczniów do szkół HAVO (edukacja zawodowa na wyższym poziomie), natomiast niższe wyniki sugerują szkoły typu VMBO (przygotowujące do dalszego kształcenia zawodowego). Rok szkolny w Holandii podzielony jest na ferie jesienne, świąteczne, zimowe, majowe oraz letnie wakacje, które trwają około 6 tygodni.
Szkoła średnia w Holandii (Voortgezet onderwijs, 12-18 lat)
Wybór szkoły średniej w Holandii jest oparty na wynikach testów końcowych ze szkoły podstawowej, rekomendacjach nauczycieli oraz preferencjach ucznia i rodziców. Edukacja średnia obejmuje trzy główne typy szkół: VMBO (przygotowuje do kształcenia zawodowego, trwa 4 lata), HAVO (przygotowuje do wyższej edukacji zawodowej, trwa 5 lat) oraz VWO (przygotowuje do studiów uniwersyteckich, trwa 6 lat). Każdy typ edukacji kończy się egzaminem państwowym (eindexamen), który jest wymagany do dalszej edukacji lub podjęcia pracy. Wyniki egzaminu końcowego mają kluczowe znaczenie podczas rekrutacji na studia wyższe, szczególnie w przypadku VWO i HAVO. Uczniowie szkół średnich w Holandii mają ferie podobne jak w szkołach podstawowych: jesienne, świąteczne, zimowe, majowe oraz letnie wakacje.
Studia w Holandii
Edukacja wyższa w Holandii obejmuje HBO (wyższe szkoły zawodowe, 4-letnie studia licencjackie) oraz uniwersytety (WO, oferujące studia licencjackie – 3 lata oraz magisterskie – 1-2 lata). Studia wyższe kończą się obroną pracy dyplomowej lub egzaminem końcowym. Proces rekrutacji na studia odbywa się poprzez scentralizowany system Studielink. Studia w Holandii są płatne, jednak obywatele UE mogą korzystać z niższych opłat, a także pożyczek studenckich i stypendiów. Rok akademicki podzielony jest na semestry, z przerwami wakacyjnymi latem (lipiec-sierpień) oraz krótszymi przerwami świątecznymi i wiosennymi.
Edukacja w Holandii na tle Polski
W Polsce podobnie jak w Holandii żłobki i przedszkola również są odpłatne, z częściową refundacją państwa lub samorządów, ale edukacja przedszkolna od 3 roku życia jest gwarantowana i częściowo bezpłatna. Szkoła podstawowa w Polsce trwa 8 lat (od 7 do 15 lat), natomiast w Holandii obejmuje dzieci od 4 do 12 lat, przy czym w obu krajach obowiązuje rejonizacja. Polska oferuje licea ogólnokształcące, technika oraz szkoły branżowe, podczas gdy holenderski system jest bardziej zróżnicowany od początku, ściślej dostosowany do dalszych planów edukacyjnych ucznia. W obu krajach studia są częściowo płatne, jednak w Polsce opłaty dotyczą głównie studiów niestacjonarnych, podczas gdy w Holandii obowiązują wszystkich studentów, choć są relatywnie niskie dla obywateli UE.
Holenderski system edukacji charakteryzuje się wczesnym rozpoczęciem edukacji formalnej oraz wyraźnym podziałem na ścieżki edukacyjne, które pozwalają uczniom precyzyjnie przygotować się do wybranej ścieżki zawodowej lub akademickiej.